Có những miền đất mà người ta đến vì phong cảnh, vì di tích hay vì những câu chuyện xưa cũ được kể lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nhưng cũng có những vùng đất khiến người ta chỉ cần ăn một bữa, nhai một miếng, nếm một thìa thôi là đã thấy thương. Và Cà Mau là một nơi như thế. Không cần quá cầu kỳ, cũng chẳng gói gọn trong những sơn hào hải vị, ẩm thực nơi đây bình dị mà khiến lòng người dao động. Cái tình của mảnh đất cuối cùng phương Nam không chỉ nằm trong câu vọng cổ ngân dài hay những hàng đước chen nhau tràn xuống nước, mà còn ở trong từng món ăn – đậm đà, mộc mạc, không phô trương nhưng trọn vẹn cả một hồn quê. Nếu có dịp du lịch miền Tây về Cà Mau, nơi luôn biết cách lấy lòng du khách, đừng bỏ lỡ những hương vị đậm đà trên mảnh đất này nhé!
Người Cà Mau ăn như cách sống, sống để thương nhau. Cái cách người ta nấu ăn ở đây không phải để trưng bày, cũng chẳng phải để làm hài lòng thực khách bốn phương, mà chỉ đơn giản là để giữ lại bản sắc và tình cảm của một vùng đất có biển, có rừng, có đồng, có mưa chiều dầm dề và nắng gắt chang chang. Mỗi món ăn ở Cà Mau đều gắn liền với một khung cảnh, một con người hoặc một ký ức nào đó. Đó có thể là dĩa ba khía trộn giấm đường mà mẹ chấm cùng rau sống những trưa hè oi ả, hay là nồi cá lóc kho tộ sền sệt bà ngoại nấu ăn với cơm nguội trong chiếc chén sứ mẻ miệng. Đó cũng có thể là mâm lẩu mắm khói nghi ngút giữa đêm mưa nước nổi, cả nhà ngồi quây quần bên nhau dưới mái nhà lợp lá dừa nước.
Nếu ai từng nghe những câu hát thân thương về Cà Mau thì có lẽ sẽ hiểu, cái chân tình ấy nằm ngay trong vị mặn mòi của món cua Cà Mau luộc chấm muối tiêu chanh. Cua ở đây không giống bất kỳ đâu. Không phải là cua nuôi công nghiệp, béo ụ và đầy gạch, mà là cua biển sinh thái sống ở rừng đước, tự nhiên mà thơm ngọt. Khi luộc lên, thịt cua săn chắc, vị ngọt đậm đà. Không cần nêm nếm nhiều, chỉ một chén muối tiêu vắt thêm lát chanh là đủ để thấy hương vị sông nước ùa về trên đầu lưỡi. Món ăn đơn sơ nhưng là linh hồn của ẩm thực Cà Mau – không màu mè nhưng lại nhớ mãi không quên.
Nhắc tới cua mà bỏ qua bún cua Cà Mau thì quả là một thiếu sót lớn. Tô bún nóng hổi với nước dùng trong veo mà đậm đà, điểm xuyết vài miếng chả cua, tôm đất, vài lát thịt ba chỉ, thêm chút rau răm, hẹ, giá sống và một ít ớt sừng xắt lát. Vị ngọt tự nhiên của nước lèo từ cua biển hòa quyện cùng cái thơm của hành phi và mùi rau sống khiến tô bún trở thành món ăn không chỉ no bụng mà còn đầy chất thơ. Ăn một lần là nhớ mãi, vì vị không giống bất kỳ nơi nào khác.
Ẩm thực Cà Mau còn đậm dấu ấn của vùng nước mặn – lợ, nơi đồng ruộng gặp sông rạch, nơi người dân sống dựa vào con nước thủy triều lên xuống. Ở đó có món cá thòi lòi nướng muối ớt, một loài cá kỳ lạ chỉ thấy ở rừng ngập mặn. Con cá lòi khỏi mặt bùn, thân trơn bóng, mắt lồi và thân dài ngoằng. Nhưng khi nướng lên, da cá cháy xém, thịt bên trong dẻo dai, vị mặn mà, ăn kèm rau rừng và nước mắm tỏi ớt thì lại thành một đặc sản độc đáo.
Đi sâu vào vùng quê, bạn sẽ được mời ăn chuột đồng nướng lu – một món nghe tên thì ngỡ lạ nhưng lại thân thuộc với bao thế hệ. Chuột được bắt từ đồng lúa sau mùa gặt, làm sạch, tẩm ướp gia vị rồi cho vào lu đất nướng bằng rơm. Mùi thơm dậy lên, béo mà không ngấy. Người Cà Mau không ngại những món “độc” mà ăn cái gì họ thấy ngon, thấy quý, thấy thật lòng. Và món chuột nướng ấy không chỉ là món ăn, mà còn là câu chuyện mùa màng, là ký ức những ngày ra đồng bắt chuột cùng cha.
Không chỉ riêng những món dân dã ấy, người ta lại tìm đến hương vị rừng. Lẩu mắm U Minh là một ví dụ. Nồi lẩu đặt giữa bàn, nước mắm cá sặc thơm lừng, kết hợp với cá linh, cá bông lau, thêm cà tím, rau đắng, bông súng, bắp chuối, rau nhút, rau ngổ… Mỗi loại rau là một hương đồng gió nội, một mảnh ghép từ thiên nhiên mà tạo hóa đã ưu ái ban cho đất rừng phương Nam. Ngồi bên nồi lẩu sôi lục bục, nghe tiếng mưa gõ mái lá, nhìn khói nghi ngút tỏa lên rồi tan biến – đó là lúc ta thấy Cà Mau hiện ra thật tròn đầy, thật gần gũi.
Còn có món cá lóc nướng trui cuốn bánh tráng – món ăn đặc trưng không thể thiếu trong mỗi buổi tiệc đồng quê. Cá bắt từ sông, xiên vào que tre rồi nướng trên rơm rạ cháy âm ỉ. Không cần sơ chế cầu kỳ, cá nướng xong để nguyên con, cạo lớp da cháy, rắc thêm đậu phộng, hành phi, ăn kèm bún, rau sống và nước mắm chua ngọt. Món ăn này ngon ở sự dân dã, ở hương vị của bếp lửa quê và bàn tay người làm bếp không cầu kỳ mà chan chứa tình thương.
Nếu có dịp đến chợ nổi Cà Mau, bạn sẽ choáng ngợp trước sự đa dạng của các món ăn sáng giản dị nhưng đậm đà bản sắc. Có bún nước lèo nấu bằng mắm cá linh, có cháo lòng với lòng heo dai giòn vừa chín tới, có bánh tằm cay thơm mùi nước cốt dừa và cả xôi nếp than chan nước dừa sệt như mật. Những món ăn đó không sang trọng, không được trình bày cầu kỳ nhưng lại chứa đựng cả một tinh thần ẩm thực phương Nam – coi trọng vị tự nhiên, nguyên liệu tươi và sự hào sảng trong cách chia sẻ món ăn.
Đừng quên thưởng thức các món ăn vặt và đặc sản mang về khi rời khỏi vùng đất này. Tôm khô Rạch Gốc, mắm cá sặc, mắm ba khía muối – mỗi loại mang theo hương vị đặc trưng của vùng nước lợ, và quan trọng nhất: là kết tinh từ công sức, từ nắng, gió, và giọt mồ hôi của người dân chân quê. Bạn cũng có thể thử bánh phồng tôm Cà Mau, món ăn giòn rụm mỗi khi chiên lên, thơm lừng mùi tôm và nếp. Hay nếu khéo lựa, mang về vài hũ mật ong U Minh – thứ mật được tạo ra từ rừng tràm ngập nước, ngọt mà thanh, đậm mùi hoa rừng không đâu có được.
Ẩm thực Cà Mau không được “gói gọn” trong khuôn khổ một danh sách món ngon, vì nơi đây không chỉ có món ăn, mà còn có câu chuyện, có tình cảm, có văn hóa và cả những lát cắt đời sống nằm trong từng hạt cơm, từng miếng cá. Mỗi lần đặt chân tới mảnh đất này là một lần bạn được nếm trải một hành trình ẩm thực riêng, mà dù có đi xa đến mấy cũng vẫn nhớ mùi khói bếp, nhớ cái vị mằn mặn của nước mắm, cái giòn tan của rau rừng, cái béo thơm của cua biển hay cái chua chua của trái giác chín trong nồi canh chua cá linh.
Cà Mau không cần ồn ào để gây ấn tượng. Người ta yêu Cà Mau không phải vì những điều hào nhoáng, mà vì ở nơi tận cùng Tổ quốc ấy, từng món ăn cũng biết cách thì thầm câu chuyện của đất và người. Đi một lần, ăn một bữa, mà thương cả đời – đó là cái hay, cái tình và cái duyên của ẩm thực Cà Mau.
Nguồn/Ảnh: Sưu tầm.
